Dünyada benzeri bulunmayan ve Gaziantep’in su mimarisinin eşsiz örnekleri olan yer altı su tesisleri kasteller ile içme suyu şebekesi olan livaslar, turistlerden yoğun ilgi görüyor.
2018 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) geçici listesine alınan ve yapılan restorasyon çalışmalarının ardından turizme kazandırılan Gaziantep’in tarihi altyapısı olarak bilinen, yer altı su tesisleri ve içme suyu şebekesi kasteller ile livaslar, günümüzde de halen canlılığını koruyor. Türk mimarisinde sadece Gaziantep’te bulunan ve 1282 yılında inşa edilen kasteller, içinde tuvaleti, yıkanma yeri, dinlenme ve abdest alma yerleri, çamaşır, yün yıkama mekanları ve bazılarında namaz kılma alanlarını da barındırıyor.
Gaziantep’te 20 kastelden 6’sı varlığını koruyor
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sadece Gaziantep’te rastlanan yer altı su tesisleri kastel ve livaslar, geçmişin su dağıtım sistemi olarak bilinirken, bu yapıların turizme kazandırılması noktasında yapılan çalışmalar da sonuç vermeye başladı. Kastellerin evlerin modern manada şehir içme suyuna kavuştuğu ve çeşmelerin yapıldığı tarihe kadar önemini koruduğu biliniyor. Kentte 13 ve 16’ıncı yüzyıllarda yapıldığı tahmin edilen, geçmiş dönemde yaklaşık 20 kastelden 6’sı varlığını koruyor. Geçmiş dönemin şartlarında su sistemi aracılığıyla evlerin altından geçen "Livas" adı verilen su yolları ile her eve su ulaşımını sağladığı da biliniyor.
Yerli ve yabancı turistlerden tarihi kastel ve livaslara yoğun ilgi
Şahinbey Belediyesi’nin yaptığı restorasyon çalışmaları sonucunda turizme kazandırılan, Selçuklu ve Osmanlı mimarisinden de izler taşıyan kasteller, yerli ve yabancı turistlerin büyük ilgisini çekiyor. Her geçen gün artan ziyaretçi akını ile yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı olan kasteller, turistleri kendine hayran bırakıyor.
Kasteller ve livaslar, günümüzde de canlılığını koruyor
Gaziantep’i her gezmeye geldiğinde kastelleri mutlaka ziyaret ettiğini belirten kültür elçisi Nişan Aziz Koç, kastel ve livasların Gaziantep’in geçmiş tarihinde önemli bir yere sahip olduğunu söyledi. Gaziantep’te geçmişte sosyal hayatın merkezi olan kentin yeraltı su tesisleri kasteller ile içme suyu şebekesi livasların günümüzde de canlılığını koruduğunu belirten Koç, kentteki kastel ve livasların Türkiye’nin başka yerinde olmadığına dikkat çekti.
"Kastellerin bakımları, restorasyonları ve şu anki durumu gerçekten muazzam"
Gaziantep’in kastelleri ile ön plana çıkan bir şehir olduğunu belirten Koç, "Kastel her ne kadar köklü bir yapı biçimi olsa da Gaziantep ile özdeşleşmiştir. Bu da Gaziantep’in kültürel tarihi değerlerini yükseltmektedir. Gaziantep’te aktif olarak 6 tane kastel bulunmaktadır. Kastellerin bakımları, restorasyonları ve şu anki durumu gerçekten muazzam, biz de misafirlerimizi bu kastellere getirip gezdiriyoruz, tanıtıyoruz" dedi.
Yer altı su şebekelerinin Gaziantep’te olmasının büyük bir değer olduğunu belirten Koç, "Gaziantep’te kastel olduğunu duyduğumda çok şaşırmıştım ve çokta hoşuma gitti. Her fırsatta da kastelleri ziyaret ederim, misafirlerimi de gezdirmeye getiririm. Gerçekten böyle güzel değerlere sahip çıktıkları için Şahinbey Belediye Başkanımız Sayın Mehmet Tahmazoğlu’na şükran borçluyuz ve çok müteşekkiriz" diye konuştu.
Tekirdağ’dan Gaziantep’i gezmeye geldiğini, Kozluca Kastelini gezdiğini ve kasteli çok beğendiğini dile getiren Berrin Akkoyunlu ise herkesin kastelleri görmesi ve tarihi yerinde yaşaması gerektiğini ifade etti.
